شنیدیم که مدتی قبل در سال گذشته به هند تشریف برده بودید و در آن جا لقب بابای موسیقی به شما داده شد. نخست این افتخار را تبریک گفته و می‌پرسم که این لقب از جانب کی یا کدام نهاد به شما داده شده است؟
شاید اطلاع داشته باشید که در بمبئی هند کالجی به نام سنجن، وجود دارد این همان دانشگاهی است که گاندی، جواهر لعل نهرو، ابوالکلام آزاد و افراد ورزیدۀ دیگر از آن فارغ شده اند. از سه سال به این طرف یک کنفرانس موسیقی به نام ساجن میلاب، از سوی این دانشگاه برگزار می‌گردد که معنایش “همایش یاران” است. این کنفرانس به نام موسیقی شرق میانه دایر می‌گردد. برعلاوه، من در بسیاری کنفرانس‌های موسیقی هند اشتراک کرده ام. یک بار در کنفرانس اندیا موزیک سهم داشتم. بار دیگر در کنفرانسی که به یاد استادان وفات شده، برگزار شده بود اشتراک داشتم که در کلکته برگزار شده بود. من شش بار به این کنفرانس دعوت شده ام که از این کنفرانس دو مدال طلا، یک کپ نقره با یک تانپوره به من داده شده و تحسین نامه‌های زیادی هم به دست دارم. بار دیگر به کنفرانس “صدا رنگ” که به یادبود مرحوم استاد نعمت خان صدا رنگ برگزار شده بود، و استاد نعمت خان از جمله شاگردان ممتاز امیر خسرو بود، دعوت شدم و دو بار در این کنفرانس اشتراک داشتم. از این کنفرانس یک مدال طلا و یک تانپوره برایم داده شده است. بار دیگر در کنفرانسی به نام تانسین که در کلکتۀ بنگال ترتیب شده بود و این به یاد و افتخار هنرمند عالی مقام موسیقی کلاسیک، مرحوم استاد تانسین که در وقت جلال الدین اکبر زنده گی می‌کرد، برگزار شده بود. از جانب این کنفرانس نشان دولتی بنگال، و از سوی اشتراک کننده گان کنفرانس لقب ماستر، داکتر و پروفیسور موسیقی در یک چوکات زمرد نشان به من اعطا شد. این کنفرانس در کالج کلاکندر، شهر چندیگر، صوبۀ پنجاب برگزار شده بود که آن جا به من لقب “سنگیت سمیرو” یا کوه بلند موسیقی را دادند.
به همین گونه در پوهنتون/دانشگاه اله آباد که کلاکیندر شاخه ای از همان دانشگاه است، لقب سرتاج موسیقی را به من دادند و در شهر‌های دیگر هند نیز که کنفرانس‌های هنری داشته ام، تصدیق نامه‌ها اعطا شده است. در اخیر که به منظور اشتراک در کنفرانس “ساجن میلاب” به بمبئی رفته بودم و پیشتر هم اشاره کردم که این کنفرانس از سه سال به اینسو به یاد استاد عاشق علی خان و مکتب پتیاله برپا می‌شود، و من شاگرد استاد عاشق علی خان هستم، استادان هر مکتب و سبک موسیقی اشتراک داشتند. من در این کنفرانس از مکتب پتیاله نماینده گی کردم که شاگردان دیگر آن اکثراً وفات کرده‌اند و تنها من بودم که این مکتب را زنده کردم، از همین سبب لقب بابای موسیقی مکتب پتیاله را که در یک پتنوس نقره نوشته شده بود، به من دادند که ممکن در پاسخ قبلی هم گفته باشم.
پرسش: چند سال می‌شود که در خدمت هنر موسیقی هستید. استادان شما کی‌ها و در کجا اند، و آیا شما کدام کورس یا مکتب منظم موسیقی را تعقیب کرده اید؟
بابای موسیقی کلاسیک پتیاله گفت که حالا شصت ساله هستم و از آن جا که در خاندان یک استاد بی‌نظیر بزرگ شده ام که او پدر مرحومم است و نام مبارک شان استاد غلام حسین بود. از شش ساله گی تحت تربیت ایشان بودم. به این حساب، نخستین رهنمای من پدرم بود. با این حال، من در آن هنگام در مکتب امانی درس می‌خواندم که در شانزده ساله گی و از صنف هشتم با توقف درس خواندن، به خاطر تحصیل عالی در موسیقی به هند سفر کردم و شانزده سال کامل افتخار شاگردی استاد عاشق علی خان را داشتم و خدمات زیاد و شاقه را متحمل شدم تا این علم زیبا را آموختم. باید بگویم که در آن زمان کدام کورس یا مکتب خاص به نام هنر موسیقی وجود نداشت. مکتب من رهنمایی و رهبری استاد عاشق علی خان بود و بس.
استاد محمد حسین سرآهنگ در مورد تعداد پارچه‌های ثبت شده در رادیو و تلویزیون گفت که حساب ناقص داده نمی‌توانم. ما به اساس پاسخ استاد، از محترم سید مقصود برهان، مدیر آرشیف رادیو پاسخ دقیق را پرسیدیم که پس از غور و تدقیق گفت که از ایجاد آرشیف تا حال ۳۵۷ پارچه نزد ما وجود دارد و پیش از ایجاد آرشیف را معلومات نداریم. بسیار امکان دارد که پارچه‌های دیگر نیز در گویته انستیتیوت و یا سایر کنفرانس‌ها نیز ثبت شده باشد.
پرسش: شما تنها به فارسی دری و پشتو آهنگ می‌سرایید یا به زبان‌های دیگر هم؟
سرتاج موسیقی کلاسیک در پاسخ این پرسش گفت که تخصص اصلی و اساسی من موسیقی کلاسیک است که در آن تحصیل کرده و ۳۲ سال عمرم در این راه سپری شده است. ناگفته نماند که یک آوازخوان هم در افغانستان، پاکستان و یا هند، غیر از رشتۀ خود چیزی دیگر خوانده نمی‌تواند؛ اما من غزل پشتو، دری، اردو، پنجابی، قوالی، تهمری، دادره، تپه، ترانه، و به شمول چتررنگ، آهنگ‌های محلی را هم می‌خوانم و این استعداد را دارم که بسرایم و شنونده هایم را خوش بسازم.
پرسش: استاد قدرمند، می‌خواهم بپرسم که به پشتو هم غزل خوانده اید؟
پاسخ: بلی! به پشتوی سچه و خالص هم غزل خوانده ام، و از همه آهنگ هایم به آهنگ‌های پشتو افتخار می‌کنم و به افتخار از آن یاد می‌کنم؛ من پشتون هم هستم، و به پشتو و دری، آهنگ شیر و شکر هم خوانده ام.
پرسش: در مورد پیشرفت موسیقی در افغانستان چه نظر دارید؟
پاسخ: با تأسف باید بگویم که در افغانستان کسی بر مبنای اساسات موسیقی تحصیل نکرده است، هر کس به اساس ذوق شخصی خود آهنگ می‌خواند و از این ناحیه بسیار رنج می‌برم.
چرا کسی که به موسیقی علاقه دارد، مانند من تکلیف آموختن موسیقی را قبول نکرد. از همین سبب موسیقی در افغانستان رشد نکرد. با آن که من بسیار کوشش کردم تا شاگردانی تربیه کنم، باری کورس آموزش موسیقی کشودم اما افسوس که یک ماه دوام نکرد. بار دیگر به حیث استاد موسیقی در پوهنتون/دانشگاه کابل تعیین شدم تا به شاگردان هنر موسیقی را تدریس کنم، اما از آن جا که اساسات موسیقی کمی زحمت می‌خواهد و به سالیان زیاد نیاز دارد تا شاگرد بیاموزد، این مورد هم به ناکامی انجامید. افغانستان اول باید راه ویژۀ خود را انتخاب کند که کدام موسیقی و چگونه موسیقی؛ تا به همان مبنا در مورد اساسات فکر درست شده و به پیش برود.
پرسش: به صورت خاص در مورد پیشرفت غزل پشتو چه نظر دارید؟
پاسخ: موسیقی پشتو آهنگ‌های زیبا و پسندیدۀ خود را دارد که یک قرن قبل ساخته شده و به تاق فراموشی سپرده شده اند. اگر همین آهنگ‌های پشتو که هیچ وابسته گی به موسیقی ایران، هند، پاکستان و سایر کشور‌ها ندارد، از محلات افغانستان گردآوری شوند، نخست در رادیو ثبت، بعد به سیستم نوتیشن درامده، و پس از آن آموزش داده شود و در رادیو تلویزیون به شکل اصلی خود مورد استفاده قرار گیرد. به نظر من اگر حالا کسی پشتو کمپوز می‌کند، امکان دارد که با سایر آهنگ‌های اجنبی مخلوط شود و آهنگ اصیل پشتو نباشد و مشکل خواهد بود که به آن آهنگ سچۀ پشتو گفته شود.
پرسش: در دری و پشتو و سایر زبان‌ها از شعر کدام شاعران خوش تان می‌آید و آهنگش را خوانده اید؟
پاسخ: در پشتو رحمان بابا، در دری ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل و در اردو غالب دهلوی را می‌پسندم.
در پایان استاد در مورد سفر‌های هنری خود گفت که در مورد سفر هایم به هندوستان معلومات داده ام؛ به پاکستان و اتحاد شوروی نیز سفر کرده ام[۱].
[۱] مصاحبۀ استاد سرآهنگ با سید محمد طاهر بینا، رونامۀ هیواد، ۲۷تا ۳۰ حمل ۱۳۶۰ خورشیدی